Geneza Unii Europejskiej - Stanowisko państw wobec integracji europejskiej.

Stanowisko Stanów Zjednoczonych w kwestii integracji Europy podlegało ewolucji. W okresie międzywojennym było ono negatywne wobec koncepcji zjednoczenia Europy autorstwa A. Branda, czy też Coudenhove-Kalergiego uznawanych w USA za antyamerykańskie. Podobnie w okresie drugiej wojny światowej Stany Zjednoczone nie akceptowały różnych propozycji integracyjnych zgłaszanych przez środowiska intelektualistów i polityków. Dopiero po zakończeniu wojny, w latach 1947-1948, dostrzegając realne zagrożenie Europy Zachodniej jak również USA ze strony ZSRR, zaniechano blokowania planów integracji europejskiej. Politycy tego kraju zaczęli ją nawet popierać, czego wyrazem było m. in. powstanie w USA Komitetu na Rzecz Zjednoczenia Europy, skupiającego polityków, przemysłowców i kręgi naukowe.

Oczekiwano, że Wielka Brytania - jako jedyne zwycięskie państwo europejskie - obejmie przywództwo w budowaniu zjednoczonej Europy. Wielka Brytania jednak nie skorzystała z takiej szansy, przedkładała bowiem wówczas swoje interesy pozaeuropejskie nad europejskie. Wyraziła jednak zgodę na utworzenie Rady Europy, choć sprzeciwiła się przyznaniu tej instytucji poważniejszych uprawnień stanowiących. Nie weszła do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, jednak nawiązała z nią współpracę. Odmówiła też uczestnictwa w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej i Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej - Euratomie w 1957 roku. Wkrótce jednak, bo już w latach 1960-1961, w wyniku osłabienia związków z krajami Commonwealthu i zmiany preferencji na proeuropejskie, podjęła intensywne zabiegi o przyjęcie jej do Wspólnot Europejskich. Po wieloletnich trudnych negocjacjach stała się członkiem tego ugrupowania dopiero od 1973 roku.

Francja przejawiała duże zainteresowanie zjednoczeniem Europy. W 1950 roku Michel Debre ogłosił projekt paktu i unii krajów europejskich. Inicjatywami francuskimi były: powołanie do życia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Obronnej oraz Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Zasadniczy jednak zwrot w polityce Francji dokonany został przez Charles de Gaulle'a, który uważał, że Francja powinna zajmować pierwsze miejsce w zintegrowanej Europie. Jej relacje z innymi krajami europejskimi, przede wszystkim zaś z Niemcami, miały tworzyć podstawowe więzi polityczne, ekonomiczne i militarne. Charles de Gaulle odrzucał wszelkie koncepcje jakichkolwiek rozwiązań międzynarodowych, a od tego czasu kwestia suwerenności stała się najpoważniejszym i najtrudniejszym problemem procesów integracji europejskiej.

Bardzo pozytywny stosunek do procesów zjednoczenia Europy miały kraje Beneluksu. Najwcześniej też zintegrowały swe gospodarki, najpierw w ramach Beluksu , a następnie Beneluksu . W pierwszej kolejności znalazły się one we Wspólnotach Europejskich. Zawdzięczać to należy bardzo zdolnym, najlepszym wówczas w skali światowej politykom krajów tego obszaru. Byli to przede wszystkim politycy belgijscy - premier rządu Belgii Paul-Henr Spaak i minister spraw zagranicznych tego kraju Paul van Zeeland (1893-1973), a także dwaj inni politycy, którzy odegrali ważne role w procesach zachodnioeuropejskiej integracji gospodarczej: Marcel-Henri Jaspar i Roger Motz.

Również Republika Federalna Niemiec była gorącym rzecznikiem integracji. Postulat zjednoczenia Europy był obowiązującą wytyczną jej polityki zagranicznej w ciągu całego okresu powojennego. Najważniejszym elementem koncepcji Konrada Adenauera było dobro narodu i państwa niemieckiego. Aby to osiągnąć, cele Niemiec musiały być tak określone, aby stały się celami Europy, i na odwrót. Wspólną bazą tej jedności celów miała być idea wspólnoty chrześcijańskiej. Konrad Adenauer uznawał prymat polityki nad racjami ekonomicznymi. Za pewne ustępstwa gospodarcze na rzecz państw członkowskich Wspólnot Europejskich pragnął on doprowadzić RFN do wysokiej pozycji politycznej w świecie. Stanowisko takie podzielał Franz Joseph Strauss (1915-1988), przeciwko niemu zaś występował następca Konrada Adenauera na stanowisku kanclerza, oraz twórca doktryny społecznej gospodarki rynkowej Ludwig Erhard, oceniający negatywnie układ o EWG. Kolejne rządy w RFN zajmowały stanowisko raczej pośrednie między bardzo proeuropejskim i „politycznym” stanowiskiem Konrada Adenauera i Strauspa oraz ich zwolenników (instytucjonalistów) a antyintegracyjnym i „ekonomicznym” stanowiskiem Erharda i polityków podzielających jego poglądy, głównie ekonomistów i przemysłowców (neoliberałów).

Politycy Włoscy bezpośrednio po drugiej wojnie światowej zmierzali przede wszystkim do wyprowadzenie kraju z izolacji politycznej i do moralnej rehabilitacji za poparcie Niemiec w czasie wojny. Byli więc oni rzecznikami koncepcji zjednoczenia Europy. W 1951 roku na sesji Zgromadzenia Doradczego Rady Europy premier rządu włoskiego Alcide de Gasperi mówił, że przyszły parlament europejski winien być organem wyłonionym z powszechnych i tajnych wyborów. We Włoszech głoszono pogląd, że z racji swego położenia geograficznego, historii i składu etnicznego Włochy przeznaczone są do ponadnarodowości. Śródziemnomorskie położenie między Europą, Afryką i Azją stworzyło z tego kraju naturalny pomost między wielu kulturami i językami, dając Włochom szansę wykorzystania wielkiego historycznego dorobku cywilizacyjnego i kulturowego w integracji międzynarodowej i sprawowania funkcji łącznika między kulturą europejską i kulturami krajów z innych kontynentów .